Ostatnio wszędzie głośno o tych sygnalistach (ustawie o ochronie sygnalistów). Zamiast powieliać ogólne informacje, które są ogólnodostępne w internecie, myślę że warto zacząć od pytania „kogo obowiązkowo dotyczy ustawa o sygnalistach” skupiając się w kilku zdaniach na konkretach.
24 czerwca 2024 r. w Dzienniku Ustaw opublikowano ustawę o ochronie sygnalistów („Ustawa o sygnalistach”), co oznacza, że 25 września 2024 r. większość jej przepisów wejdzie w życie.
Zgodnie z art. 24 Ustawy o sygnalistach, podmiot prawny (przedsiębiorca, pracodawca) który zatrudnia co najmniej 50 osób wykonujących pracę zarobkową na jego rzecz, zmuszony jest ustalić wewnętrzną procedurę dokonywania zgłoszeń naruszeń prawa i podejmowania działań następczych (procedura zgłoszeń wewnętrznych), która musi być zgodna z przepisami ustawy o sygnalistach.
Do liczby 50 osób wykonujących pracę zarobkową na rzecz podmiotu prawnego wlicza się:
- pracowników w przeliczeniu na pełne etaty; lub
- osoby świadczące pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli nie zatrudniają do tego rodzaju pracy innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia.
Stan zatrudnienia ustala się na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku.
O ile przeliczenie osób pozostających z podmiotem prawnym w stosunku pracy nie stanowi problemu, to jednak przeliczenie osób świadczących pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy – może już być problemem. Każda osoba fizyczna będąca zleceniobiorcą podmiotu prawnego, chociażby wykonywała usługi w ilości zaledwie kilku godzin w miesiącu – może być uznana zgodnie z art. 23 ust. 2 ustawy o sygnalistach – za pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy. Nie ma tutaj znaczenia nakład czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym (miesiącu), czy sposób obliczania wynagrodzenia (np. prowizyjnego w oparciu o skuteczność), a istnienie stosunku cywilnoprawnego związanego ze świadczeniem pracy i okoliczność czy przy świadczeniu usług pracy taka osoba posługuje się przy tym swoimi pracownikami, podwykonawcami, współpracownikami.
Może być tak, że nie będziemy posiadać wiedzy czy nasz zleceniobiorca zakontraktowany jako osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej, czy w oparciu o B2B, korzysta z pomocy innych osób przy wykonywaniu zleceń na naszą rzecz. W takim przypadku należałoby w pierwszej kolejności zweryfikować treść umowy z nim zawartą, mając na względzie art. 738 par. 1 Kodeksu cywilnego, zgodnie z treścią którego: „Przyjmujący zlecenie może powierzyć wykonanie zlecenia osobie trzeciej tylko wtedy, gdy to wynika z umowy lub ze zwyczaju albo gdy jest do tego zmuszony przez okoliczności. W wypadku takim obowiązany jest zawiadomić niezwłocznie dającego zlecenie o osobie i o miejscu zamieszkania swego zastępcy i w razie zawiadomienia odpowiedzialny jest tylko za brak należytej staranności w wyborze zastępcy.„. Z ostrożności, gdyby taki zleceniobiorca zapomniałby o wypełnieniu obowiązku o zawiadomieniu Cię o posługiwaniu się np. podwykonawcą, należałoby zwrócić się do niego z zapytaniem: „czy świadcząc usługi na naszą rzecz usługi te wykonywane są wyłącznie przez Pana/Panią czy też podzleca Pan/Pani określone czynności innym osobom bądź czy zatrudnia Pan/Pani w swoim przedsiębiorstwie na podstawie dowolnej formy prawnej (umowy o pracę, umowy cywilnoprawnej) pracowników, zleceniobiorców, podwykonawców do wykonywania usług na rzecz naszego przedsiębiorstwa?”.
W określonych przypadkach, gdy umowa z danym zleceniobiorcą przewiduje możliwość powierzania świadczenia pracy (usług) osobom trzecim, tacy zleceniobiorcy – jeżeli umowa niestanowi inaczej – nie będą zobowiązani udzielić nam takiej odpowiedzi albowiem, informacja ta może stanowić tajemnicę przedsiębiorstwa zleceniobiorcy w rozumieniu art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. 2022/1233 t.j. z dnia 09.06.2022 r.): “Przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, które jako całość lub w szczególnym zestawieniu i zbiorze ich elementów nie są powszechnie znane osobom zwykle zajmującym się tym rodzajem informacji albo nie są łatwo dostępne dla takich osób, o ile uprawniony do korzystania z informacji lub rozporządzania nimi podjął, przy zachowaniu należytej staranności, działania w celu utrzymania ich w poufności.”
Do osób wykonujących pracę zarobkową na rzecz podmiotu prawnego w naszej ocenie należy zaliczyć także członków organu zarządu i organu nadzoru (rady nadzorczej).
Do osób wykonujących pracę zarobkową nie należy zaliczać osób, które współpracują na zasadach B2B poprzez swoje spółki kapitałowe, fundacje, stowarzyszenia bądź inne osoby prawne.
Próg, o którym mowa powyżej, nie ma zastosowania do podmiotu prawnego wykonującego działalność w zakresie usług, produktów i rynków finansowych oraz przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa transportu i ochrony środowiska, objętych zakresem stosowania aktów prawnych Unii Europejskiej wymienionych w części I.B i II załącznika do dyrektywy 2019/1937.
W razie wątpliwości czy podmiot prawny w swoim przedsiębiorstwie przekracza próg 50 osób wykonujących pracę zarobkową, w naszej ocenie należy wdrożyć procedura zgłoszeń wewnętrznych i wykonywać inne obowiązki ustawowe z Ustawy o sygnalistach, aniżeli jej nie wdrażać wcale.
Za brak wdrożenia procedury grozi kara grzywny (zob. art. 58 i 59 ustawy o sygnalistach).
Art. 58: “Kto, będąc odpowiedzialnym za ustanowienie procedury zgłoszeń wewnętrznych, wbrew przepisom ustawy procedury tej nie ustanawia lub ustanawia ją z istotnym naruszeniem wynikających z ustawy wymogów, podlega karze grzywny”
Art. 59: “Orzekanie w sprawach o czyn określony w art. 58 następuje w trybie przepisów ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz. U. z 2022 r. poz. 1124 oraz z 2023 r. poz. 1963).”
Kara grzywny może wynieść od 20 do 5000 złotych.
Podmioty, na rzecz którego wykonuje pracę zarobkową mniej niż 50 osób, a także gminy liczące mniej niż 10 000 mieszkańców, mogą (fakultatywnie) ustalić procedurę zgłoszeń wewnętrznych.
Stan prawny: sierpień 2024
źródło zdjęcia w nagłówku: https://www.scanfil.com/newsroom/whistleblowing-channel-launched
